WTF? Wakaliwood!

´Okay Supa fan! In this movie you are going to learn everything about love… and revenge!’ Terra Incognita biedt deze keer een kleine introductie tot de genrecinema van Oeganda. ’Love story! Love of action!’

Na Hollywood, Bollywood en het Nigeriaanse Nollywood is het tijd om aandacht te besteden aan Ugawood en Wakaliwood. Oplettende SN-lezers hebben al eens gelezen over de Nigeriaanse horrorfilm, maar over de genrecinema van het Oost-Afrikaanse Oeganda wisten we tot voor kort helemaal niets.

African Queen
Na de Britse koloniale overheersing, massamoordenaar Idi Amini, dictator Milton Obote (1980-1985) en de aidsepidemie – naar schatting 1,5 miljoen mensen in Oeganda zijn HIV-besmet – hebben de Oegandezen misschien ook wel iets anders aan hun hoofd dan film. Een derde van de bevolking leeft onder de armoedegrens en het grimmige Verzetsleger van de Heer is nog altijd actief in het noorden van het land. De LRA rekruteerde sinds 1987 naar schatting 20.000 kindsoldaten en dreef meer dan een miljoen mensen op de vlucht. Aan de andere kant: de behoefte aan escapisme is nu eenmaal menselijk. Ook de Oegandese hoofdstad Kampala kent enkele grote (3D-)bioscopen.

Over de filmgeschiedenis van het land kunnen we kort zijn. The African Queen (John Huston, 1951) werd deels in Oeganda opgenomen. Katharine Hepburn haalde in het geestige The Making of The African Queen, or: How I went to Africa with Bogart, Bacall and Huston and almost lost my mind (1987) herinneringen op aan de regens, slangen en ziektes op de set. Huston en Humphrey Bogart dronken om dysenterie te voorkomen liever whisky dan water. The African Queen is weliswaar de beroemdste film die ooit in Afrika geschoten werd, maar je begrijpt na lezing van Hepburns avonturen meteen waarom een eigen filmindustrie er pas heel laat van de grond kwam. De volgens velen eerste echt Oegandese productie is slechts twaalf jaar oud: Feelings Struggle (2005) van Ashaf Ssemwogerere.

Voorbij The Shadow
De eerste Oegandese horrorfilm, Battle of the Souls uit 2007, heeft notabene een Nederlands tintje. Regisseur Matthew Bishanga a.k.a. Matt Bish studeerde digital filmmaking aan het SAE Institute in Amsterdam en keerde in 2005 terug naar Oeganda om het geleerde in praktijk te brengen.

Battle of the Souls  gaat over een jongeman (Matthew Nabwiso) die een koffer met geld vindt, daardoor al zijn vrienden kwijtraakt en uiteindelijk toetreedt tot de bende van een mysterieuze ganglord. De bende blijkt zich bezig te houden met mensenoffers en allerlei andere occulte zaken. ´Evil will take you… But faith in the Lord… will win you back!´

De plot doet erg denken aan de Nigeriaanse reli-horror-soaps (zie SN #68). Bish is een godvrezend man en Battle of the Souls is geïnspireerd op het levensverhaal van zijn jongere broer Roger Mugisha. Roger is een bekende DJ in Oeganda, noemde zich in de jaren negentig ‘The Shadow’ en was toen de leider van ‘Shadow’s Angels’, een beruchte groep kimansulo nachtclubdanseressen. Roger is inmiddels een wedergeboren christen en claimt dat hij in die wilde jaren onder invloed van Satan heeft gestaan.

Bish’ tweede film, State Research Bureau (2011), is een actiefilm over een van de meest beruchte gevangenissen onder Idi Amin. Bish maakte daarna korte films, documentaires en een drietal dramafilms voor Africa Magic. De Afrikaanse kabelzender trakteert gezinnen van Botswana tot Zimbabwe al sinds 2003 op programma’s als Big Brother Africa en The Voice Nigeria, maar stimuleert gelukkig soms ook lokaal talent. De oprichting van de Kamapala Film School (2010), het Uganda Film Festival (sinds 2013) en het Pearl International Film Festival (2015) bewijzen dat er in Oeganda inmiddels wel degelijk sprake is van een enthousiaste eigen filmproductie.

Opvallend blijft nog wel de vertoningswijze. Festivals en multiplexen zijn er, maar de meeste Oegandezen zien hun films en televisieprogramma’s in een video hall. De overheid schatte in 2012 dat er in Kampala en omgeving zo’n 374 waren; primitieve, volgepakte en rumoerige vertoningszaaltjes met houten bankjes. De hoofdrolspeler tijdens elke filmvoorstelling is de Video Jockey, die ter plekke de film vertaalt en becommentarieert.

Aliens en kannibalen
Veel van de films in die video halls zijn uiteraard afkomstig uit Amerika of Nigeria, maar de Oegandese filmfestivals eren hun genrefilmmakers wel. Het Pearl International Film Festival kende vorig jaar bijvoorbeeld de prijs voor de beste film in de categorie Horror/Thriller/Sciencefiction toe aan The Invasion van de 28-jarige Denis Dhikusooka Jr.

Aliens van de stervende planeet Kepler 186F vallen de aarde aan in het jaar 2018. Ze doden vrijwel de gehele wereldbevolking of voeren nare experimenten op hen uit. De goedgetrainde soldaten van kapitein Stacy Kalunji zijn de laatste hoop van de mensheid. Gelukkig krijgen ze ook hulp van Rachel (Doreen Rwatooro): deze African queen is half mens, half alien en in het bezit van superkrachten. ´An epic fight for home against aliens.´

De cgi-shots van ruimteschepen en post-apocalyptische steden zijn gemaakt door de Zweedse vfx-studio Black, en zij weten waarschijnlijk van niks. Het beeldmateriaal werd gejat uit State Zero, een korte post-apocalyptische film van Andrée Wallin. Verderop zien we de Oegandese acteurs ook in gevecht met Star Wars‘ stormtroopers. Opvallend genoeg is The Invasion niet eens de énige Oegandese sciencefictionfilm. Prince Norman McIntosh lanceerde in 2015 al Beyond Earth, ook met Doreen Rwatooro. McIntosh maakte eerder de vampierfilm Phantom Tales; The Untold Story (2013) en won in 2013 de prijs voor de beste horrorfilm tijdens het Uganda Film Festival met Tresspass. Die film, over een groepje studenten dat in een ´evil forest´ belandt, doet in smerigheid niet onder voor de beruchte Italiaanse kannibalenfilms van weleer: onthoofdingen, spiesende speren en een geestverschijning met lange zwarte nagels…

Een verwarrende mix van het bosgeest- en kannibalengenre vinden we in Bunjako (Samuel Kizito, 2016). Jane (Diana Nabatanzi) is de dochter van een politiecommissaris en gaat, ondanks zijn uitdrukkelijke verbod, mee op schoolexcursie. De bus krijgt panne in het bos, de studenten gaan te voet verder en een van hen raakt bezeten. Pas na een dik uur overacting komt het verhaal op gang dankzij een aanval door vleesetende bosbewoners. Bunjako is een boseiland in het Mpigi District, in centraal Oeganda, maar in de film ziet de locatie er niet veel wilder uit dan een bospad in Overijssel. Spannender dan Janes decolleté, nadat ze in een zandkuil is gevallen, wordt het niet.

Bad Black
‘Ugawood’ noemt men deze films met enige misplaatste trots. Het probleem is dat de makers krampachtig proberen Hollywood te evenaren, terwijl ze daar het budget en de acteurs niet voor hebben. Het resultaat is meestal traag en saai. Dat verwijt kun je Ramon Film Productions van Nabwana I.G.G tenminste niet maken – met als resultaat dat zijn totaal van de pot gerukte lowbudget-productie Bad Black (2017) het buitenland wél bereikte. De film werd geselecteerd voor het Fantastic Fest in Austin en zal straks ook te zien zijn op het Imagine Film Festival in Amsterdam.

Bad Black is een actiefilm die ons kennis laat maken met Swaaz – de Oegandese Schwarzenegger – en een sullige Amerikaanse arts (’American Van Damme! Hello dead Muzungu!’). Deze laatste wordt door zijn piepjonge zwarte assistent ‘Wesley Snipes’ getraind tot keiharde commando en neemt het daarna op tegen een ruige straatbende. ‘Uganda’s best worst thiefs’ hebben het voorzien op de rijke Hirigi, maar verder is de plot te vreemd om na te vertellen: Oegandese ‘Kung Fu Cops’,  gevechten in de ‘poopoo’, ‘Excess use of ganja’ en een heus Women-in-Prison-segment met de vervaarlijke ‘Supazilla’… ‘I’m so confused – and I am Ugandian!’ roep VJ  Emmie uit aan het einde van de film.

Dit is niet Ugawood. Dit is ‘Wakaliwood’, vernoemd naar een van de armste sloppenwijken van Kampala. Wakaliwood maakt pluspunten van de twee dingen die de Oegandese genrefilm bijzonder maken: de Video Jockey die op de voice-over de hele film van hilarisch en absurd commentaar voorziet (‘Tough gang! Tougher than action!’) en een budget van nog geen tweehonderd dollar. Zichtbaar plezier, idiote green screen-effecten en Ol’ Painless uit Predator, maar dan gemaakt van bamboehout, doen de rest. De energie, creativiteit en zelfspot maken Wakaliwood tot het leukste wat er op dit moment uit Oeganda komt. Nabwana I.G.G  heeft twee nieuwe films aangekondigd: Tebaatusasula: Ebola en Eaten Alive in Uganda. We hebben nu al trek!

Gepubliceerd in Schokkend Nieuws #125